Nhuộm màu vải chàm người Mông - nét đặc trưng tại Hang Kia, Pà Cò

Đến với Hang Kia, Pà Cò người ta không khỏi ngỡ ngàng với những nét phong tục tập quán cũng như những món nghề lâu đời của đồng bào dân tộc tại nơi đây. Mặc dù cho nhiều công nghệ nhuộm vải đã phát triển của người xuôi hay những dân tộc khác, nhưng tại Hang Kia, nghề nhuộm chàm luôn luôn còn hiện hữu trong mỗi gia đình, và nó được truyền từ đời này qua đời khác cùng với những câu chuyện rất vui quanh những chiếc áo quần hay chiếc khăn nhuộm vải chàm người Mông.

Tại đây, sự khéo léo của người phụ nữ Mông đóng vai trò quan trọng trong tất cả các khâu từ thu hoạch đến lúc hoàn thiện được những sản phẩm từ chàm.

Các công đoạn chuẩn bị trước khi nhuộm vải chàm người Mông

Chàm là một trong những loại hóa phẩm trong tự nhiên, được nhiều dân tộc thiểu số sử dụng trong công việc nhuộm vải và đời sống. Tuy nhiên, cũng có khá nhiều các loại cây chàm khác nhau cũng như thói quen trồng, đặc tính tự nhiên địa lý của mỗi vùng, nên chàm có nhiều cách sử dụng khác nhau để phù hợp với nhu cầu thẩm mỹ truyền thống của người dân địa phương.

Người dân tộc Mông tại Hang Kia Pà Cò thường sử dụng chàm tự nhiên, được thu hoạch từ trên núi, độ cao hơn 1200m để phục vụ cho các công việc nhuộm vài của mình. Sau khi thu hoạch, toàn bộ thân và lá chàm được đem ngâm trong các thùng gỗ ghép hoặc thùng nhựa lớn với nước sạch đầu nguồn. Sau khoảng 2-3 ngày thì thân và lá chàm trở lên mục, và nhựa chàm sẽ tạn vào trong nước. Tiếp đến, người Mông sẽ vớt bã mục và cho vôi vào để quấy đều. Sau một khoảng thời gian, dung dịch chàm và vôi lắng xuống đáy thùng thì họ chắt hết nước và dùng vải dày để lọc khô thành cao tràm. Thứ cao đặc quánh này được người dân sử dụng quanh năm.

Nhuộm vải chàm

Để ra được những tấm vải chàm đạt tiêu chuẩn, người phụ nữ thường nhúng vải trắng qua nước lã để vải ngấm nước đều và sau đó thì mới nhúng vào nước chàm đã được pha chế sẵn. Mảnh vải được bàn tay cần mẫn của người phụ nữ nhuộm đi nhiều lần trong nhiều ngày. Có khi quá trình này kéo dài cả tháng. Người Mông thường ngâm vải trong chàm khoảng 15-20 phút, sau đó vớt ráo nước rồi ngâm tiếp. Và sau 5,7 lần thì sẽ mang đi phơi khô dưới ánh nắng. Vải khô lúc nào thì sẽ lại được mang đi ngâm tiếp. Cứ như thế, tổng số lần ngâm có thể lên đến 100 lần.

Rất nhiều câu chuyện vui xoay quanh công việc nhuộm vải chàm của người con gái, người phụ nữ: tấm vải nào càng đen, càng ít phai màu thì người phụ nữ, người con gái ấy càng chăm chỉ, khéo léo.

Một điều không thể chối từ được là kỹ thuật nhuộm vải màu chàm đen trên những tấm vải, tấm khăn thổ cẩm của người Mông rất bền màu và tươi mới. Chính vì thế mà vải thổ cẩm chàm được trở thành nét văn hóa đặc trưng riêng có của người Mông so với các dân tộc anh em khác.

Nếu được một lần đặt chân đến vùng đất Hang Kia, Pà Cò, đừng quên mua một chiếc khăn nhuộm vải chàm người Mông như một món quà để lưu giữ một giá trị văn hóa đặc lâu đời của dân tộc vùng cao này.